Als men er rond de jaren vijftig van de vorige eeuw achter komt dat de hormonen oestrogeen en progestageen zwangerschap kunnen voorkomen verschijnt zo’n tien jaar later de eerste anticonceptiepil op de Amerikaanse markt. Inmiddels zijn de pillen veranderd en vervangen door lichtere soorten en zijn tientallen merken verkrijgbaar. Desalniettemin kent deze vorm van anticonceptie nog altijd vele bijwerkingen waaronder depressie. Hieronder volgt een uiteenzetting van de verschillende soorten anticonceptiemiddelen en de depressieve klachten die daarbij kunnen optreden.
Pil en depressieve klachten
De anticonceptiepil bevat naast het synthetisch oestrogeen een synthetische versie van progesteron, namelijk progestageen. Vrouwen die gevoelig voor depressie zijn hebben over het algemeen een lagere serotoninespiegel. Progestageen zorgt bij hen voor een verdere verlaging van de neurotransmitter serotonine (het ‘gelukshormoon’) . Tijdens de stopweek kunnen depressieve gevoelens optreden, die het gevolg van een latent tekort aan vitamine B6 kunnen zijn.
Depressieve klachten, die al dan niet gepaard gaan met een premenstrueel syndroom beeld, zijn over het algemeen een reactie op deze progestatieve component in de gebruikte pil. Hiervoor is niet zozeer de absolute hoeveelheid van het gebruikte progestativum verantwoordelijk maar veeleer de schommelingen in de hormoonspiegels. Dikwijls biedt een pil met een progestativum met een kortere halfwaardetijd hier de oplossing voor. Dit zijn pillen die norethisteron of lynestrenol bevatten en een licht oestrogeen overwicht hebben.
Combinatiepreparaten als de pil, de anticonceptiering en de anticonceptiepleister bevatten een oestrogeen in combinatie met een progestageen. Dit in tegenstelling tot de minipil, prikpil, het implantaat en de spiraal, anticonceptiemiddelen waaraan uitsluitend progestagenen zijn toegevoegd.
Anticonceptiering en depressiviteit
De NuvaRing is een flexibele vaginale ring die gedurende drie achtereenvolgende weken in de vagina gedragen wordt. De ring bevat zowel oestrogeen- als progestageenhormonen, die dagelijks in kleine hoeveelheden aan het bloed worden afgegeven. Depressiviteit is een vaak genoemde bijwerking en soms komen prikkelbaarheid, stemmingsveranderingen, stemmingswisselingen en het premenstrueel syndroom voor.
Anticonceptiepleister en stemmingsproblemen
Evra is een anticonceptiepleister die op de huid moet worden geplakt en daar één week moet blijven zitten. De pleister bevat een combinatie van de hormonen oestrogeen en progestageen. Stemmingsproblemen zoals neerslachtigheid, stemmingswisselingen of verandering in stemming worden dikwijls als bijwerking genoemd, soms komt het premenstrueel syndroom voor en zelden wordt ongewoon huilen gemeld. Andere bijwerkingen zijn een prikkelbaar of gefrustreerd gevoel.
Minipil en prikpil en depressie
De minipil en de prikpil bevatten alleen progestagenen en verergeren de klachten van depressieve vrouwen door het serotonine niveau te verlagen.
Minipil: in de bijsluiter van de minipil worden stemmingsveranderingen zoals nervositeit of depressie en sneller geïrriteerd zijn als zelden voorkomende bijwerkingen vermeld.
Prikpil: wordt ongeveer eens per kwartaal onderhuids geïnjecteerd. Zowel depressie als stemmingswisselingen worden in de bijsluiters van deze anticonceptiva als vaak voorkomende bijwerking genoemd. Het premenstrueel syndroom blijkt soms voor te komen.
Spiraal en depressieve stemming
De Mirena spiraal, een intra-uterien systeem, wordt gedurende vijf jaar in de baarmoeder geplaatst. Daar geeft deze een lage hoeveelheid hormonen (levonorgestrel) af, wat synthetische progestagenen zijn. Deze beïnvloeden de baarmoederwand waardoor een bevrucht eitje niet in staat is zich te nestelen. Daarnaast wordt het slijm in de baarmoederhals taaier en dikker waardoor zaadcellen moeite hebben in de baarmoeder te komen. Dikwijls stappen vrouwen die last van de pil hebben of gevoelig op hormonen reageren over op de Mirena spiraal hoewel een depressieve stemming als veel voorkomende bijwerking vermeld wordt en ook stemmingswisselingen soms als bijwerking voorkomen.
Implantaat en stemmingsveranderingen
Implanon is een kunststof hormoonstaafje van enkele centimeters lang, dat alleen het hormoon progestageen bevat. Het staafje wordt door een arts onder de huid aan de binnenkant van de bovenarm ingebracht waar dit drie jaar kan blijven zitten. Het progestageen zorgt ervoor dat er geen eitje meer vrijkomt waardoor geen bevruchting kan plaatsvinden en maakt de baarmoederhals daarnaast ontoegankelijk voor zaadcellen door de samenstelling van het baarmoederhalsslijmvlies te veranderen. Stemmingsveranderingen (neerslachtigheid en emotionele labiliteit) worden vaak als voorkomende bijwerking genoemd.
Morning After pil en depressieve klachten
De Morning After pil bevat het vrouwelijk hormoon progestageen (levonorgestrel) en wordt gebruikt om een zwangerschap na onbeschermde geslachtsgemeenschap te voorkomen of in het geval dat de anticonceptie gefaald heeft. Hoewel depressieve klachten niet als bijwerking in de bijsluiter aangegeven staan blijft deze pil in feite ‘een grote hoeveelheid pil’.