De nervus vagus stimulatie behandeling is in eerste instantie bij epilepsie geïntroduceerd. Ook voor mensen met een depressie, waar antidepressiva, psychotherapie en Electro Convulsieve Therapie (ECT) onvoldoende verbetering geven, die teveel bijwerkingen van de medicijnen ondervinden of waarbij ECT niet mogelijk is, bestaat de mogelijkheid tot NVS.
Werkingsmechanisme bij depressieve-stemmingsstoornissen
De nervus vagus is een zenuw die uit de hersenen komt en naar organen in de borstkas en buik loopt. Mensen hebben een linker en rechter nervus vagus, die vooral informatie in de richting van het lichaam naar de hersenen doorgeven. Bij nervus vagus stimulatie wordt een elektrode om de linker nervus vagus gelegd. Het met een elektrisch stroompje kunstmatig prikkelen van deze nervus vagus zorgt ervoor dat er signalen door de zenuw naar de hersenen gaan, waar ze op nog onbekende wijze een antidepressieve werking veroorzaken. De elektrode is verbonden met een pulsgenerator, die uit een batterij, een antenne en een microprocessor voor de besturing van de afgifte van elektrische pulsen bestaat.
Hoewel de exacte werking van nervus vagus stimulatie bij depressie nog niet bekend is geldt dat niet voor het werkingsmechanisme. Het stimuleren van de linker nervus vagus is duidelijk van invloed op beide zijden van het brein waarbij de zenuwactiviteit in hersengebieden die betrokken zijn bij het regelen van de gemoedstoestand verandert. NVS is ook van invloed op de neurotransmitters serotonine en noradrenaline, die nauw met de stemming samenhangen.
Voorwaarden Nervus Vagus Stimulatie bij stemmingsstoornissen
Om voor nervus vagus stimulatie in aanmerking te komen moet iemand aan een aantal criteria voldoen waaronder:
- Lijden aan een depressie volgens de criteria van de DSM-IV
- De depressieve episode moet therapieresistent zijn en minimaal twee jaar bestaan of er moet sprake zijn van een steeds terugkerende depressie (minimaal vier depressieve episoden)
- Tijdens de huidige depressieve periode vertoont diegene geen acceptabele klinische reactie op het gebruik van minimaal twee antidepressiva van verschillende categorieën
- Minimaal zes weken psychotherapie heeft tot onvoldoende klinische verbetering geleid
- Een score op de 24-delige Hamilton Rating Scale of Depression van 20
- Ouder dan 18 jaar zijn
- Niet in aanmerking komen voor Electro Convulsieve Therapie of deze is niet effectief gebleken
- Voorkomen van recidief depressie na een goede reactie op Electro Convulsieve Therapie en in plaats van een onderhouds ECT
Effecten NVS op depressie
Niet bij iedereen is NVS als behandeling voor depressie even succesvol en daarnaast is het vooraf niet te voorspellen wie baat bij deze therapie zal hebben. Van de behandelde mensen geeft ongeveer een derde aan een zeer sterke afname in de depressiviteit te ervaren, waarvan een deel geheel klachtenvrij is, een derde ervaart een redelijk tot goede afname en een derde meldt weinig of geen verbetering van de depressie.
Daarnaast zijn de effecten van nervus vagus stimulatie niet acuut en laten de resultaten een gemiddelde afname van de depressieve klachten gedurende 6 tot 12 maanden zien. Tussen de cliënten varieert dit echter sterk, waarbij sommigen na enkele weken al sterke verbetering ervaren.
Bijwerkingen en risico’s Nervus Vagus Stimulatie
Het behandelen van depressie met NVS is zeer veilig. De behandeling kent in tegenstelling tot de meeste antidepressiva geen bijwerkingen zoals geheugenverlies, verwardheid, sloomheid en concentratiestoornissen maar geeft voornamelijk klachten die met de stembanden te maken hebben, zoals een zere keel, heesheid, hoesten, kriebel in de keel en kortademigheid. Het zijn bijwerkingen die over het algemeen alleen gedurende de periode waarin de stimulator elektrische pulsen afgeeft optreden en daarbij nemen ze snel in sterkte af. Neveneffecten die weinig voorkomen zijn misselijkheid, blozen en spiertrekkingen in de hals. De bijwerkingen nemen af in de tijd en worden door de meeste gebruikers als tijdelijk en acceptabel ervaren.
Mogelijke complicaties ten gevolge van de operatie
- Bloeduitstortingen
- Infecties
- Beschadiging van de nervus vagus
- Vochtophoping rond het implantaat
- Technische problemen zoals het breken van de elektrodedraad of het leegraken van de batterij die de pulsgenerator energie verschaft
Welke apparatuur is veilig in gebruik of kan de werking van de pulsgenerator beïnvloeden?
- Geen bedreiging vormen huishoudelijke apparaten als elektrische ovens, magnetronovens, haardrogers of elektrische scheerapparaten
- Antidiefstal poortjes reageren niet op de pulsgenerator en ook wordt deze er niet door beïnvloed
- Het stimulatieprogramma wordt niet beïnvloed door sterke metaaldetectoren zoals de controlepoortjes bij een luchthaven maar deze kunnen wel reageren op de geïmplanteerde zenuwstimulator
- De pulsgenerator kan op dezelfde manier geactiveerd worden door tondeuses, sterke magneten, luidsprekers en vergelijkbare elektrische of elektromechanische apparatuur met een sterk magnetisch veld, als met de magneet die van de behandelaar ontvangen is. Deze dienen dan ook minimaal 15 cm uit de buurt van de pulsgenerator te blijven.
- Het implantaat kan beïnvloed worden door bepaalde medische apparatuur, procedures en chirurgie waarbij elektrische instrumenten worden gebruikt. Hierbij kan in sommige gevallen de pulsgenerator of het omliggende weefsel beschadigd raken. Sterk wordt dan ook afgeraden diathermie apparatuur voor diepte warmte werking (wordt onder andere binnen de fysiotherapie toegepast) en apparaten die zeer sterke elektromagnetische velden opwekken (bijvoorbeeld een MRI-apparaat) te gebruiken.
- Onder normale omstandigheden zijn de meeste diagnostische procedures als ultrageluid en radiografie niet van invloed op het systeem
- Ten gevolge van de plaatsing van de generator in de borststreek kan bij mammografie een schaduw op het mammogram ontstaan
Vervanging Nervus Vagus Stimulator
Het gebruik bepaalt de levensduur van de pulsgenerator. Bij uitputting van de batterij, die gemiddeld 5 – 6 jaar meegaat, wordt alleen de pulsgenerator vervangen waarbij de elektrode blijft zitten en op de nieuwe pulsgenerator aangesloten wordt. Het vervangen van de oude door de nieuwe pulsgenerator vindt via een kleine operatieve ingreep in het ziekenhuis plaats.