Fytotherapeutische (kruidengenees)middelen

Sint-Janskruid (Hypericum perforatum) bij depressieve-stemmingsstoornissen

Sint-Janskruid is waarschijnlijk het eerste ‘medicijn’ dat ooit bij depressie gebruikt werd en werkzaam bij cliënten met een niet al te ernstige depressie, met andere woorden in geval van lichte tot matige depressieve klachten. Volgens onderzoek zou het net zo goed werken als de zogenaamde SSRI’s. Dit onderzoek is echter uitgevoerd met een aantal Sint-Janskruid extracten van goede kwaliteit en geldt daarom niet voor alle op de markt verkrijgbare Sint-Janskruid producten. Sint-Janskruid zorgt ervoor dat de heropname van de neurotransmitters serotonine, noradrenaline en dopamine geremd wordt. Er is nog onvoldoende onderzoek naar verricht of het ook werkt bij cliënten met ernstigere depressies.

Werkzame bestanddelen Sint-Janskruid

Sint-Janskruid extracten bevatten echter verschillende stoffen met een antidepressieve werking waarbij onduidelijk is welke (combinatie) ervan het beste werkt. Daarnaast bestaan de verschillende in Nederland verkrijgbare preparaten ook nog eens uit verschillende samenstellingen en is niet bekend welke daarvan tot de beste resultaten leidt in geval van depressie. Extracten kunnen tevens een andere of niet constante kwaliteit hebben waardoor de tabletten van elkaar kunnen verschillen en niet met elkaar te vergelijken zijn. Bij de middelen die klinisch bewezen effectief zijn is de dosering niet afhankelijk van het lichaamsgewicht. De dosering kan per product verschillen omdat deze samenhangt met het soort product en de sterkte ervan.
Preparaten die goed zijn gemaakt en die werken op basis van een combinatie van de werkende bestanddelen hyperforine en hypericine zijn bewezen effectief. Hypericine is het meest actieve ingrediënt van de Sint-Janskruid plant in de behandeling van depressieve klachten. Hyperiplant van VSM is als kruidengeneesmiddel door het CBG geregistreerd voor gebruik bij milde tot matig depressieve klachten en is om die reden zonder recept maar wel uitsluitend bij de apotheek verkrijgbaar.

Hoelang duurt het voordat Sint-Janskruid gaat werken?

Het is per persoon verschillend hoelang het duurt voor het Sint-Janskruid aanslaat maar over het algemeen wordt een verbetering van de klachten na twee tot drie weken waargenomen maar kan het vier tot zes weken duren voordat de symptomen zichtbaar verbeteren. Daarbij wordt aangeraden het kruid tenminste zes maanden te slikken na het verdwijnen van de depressie om een stabiele verbetering van de gemoedstoestand te verkrijgen, ook in geval van eerder herstel. Is er na zes weken echter geen duidelijke verbetering opgetreden heeft verdere inname van het Sint-Janskruid geen zin.

Wisselwerking met andere medicijnen

Extracten van Sint-Janskruid versterken de werking van een bepaald leverenzym waardoor de afbraak van een aantal andere geneesmiddelen versneld plaatsvindt en de werking ervan kan verminderen. Ook gaat Sint-Janskruid over het algemeen niet samen met het gebruik van antidepressiva. Gelijktijdig gebruik met sertraline (Zoloft), paroxetine (Seroxat), nefazodon of zogenaamde MAO-remmers kan tot ernstige vergiftigingen of het zogenaamde serotonine syndroom leiden waarbij verschijnselen worden waargenomen als misselijkheid, braken, verwardheid, rusteloosheid en angst of beven. Van andere medicijnen (theofylline, ciclosporine, warfarine, fenprocoumon, digoxine en de ethinyloestradiol/desogestrel) waaronder de ‘pil’ moet de dosering worden aangepast. Let ook op met medicatie voor epilepsie, migraine, depressie of HIV.

Voor zover bekend kan Sint-Janskruid zonder nadelige gevolgen gebruikt worden in combinatie met alcohol. Het gebruik van alcohol is tijdens een depressieve periode echter af te raden omdat deze de depressie lijkt te onderdrukken maar op de lange termijn alleen maar versterkt.

Bijwerkingen Sint-Janskruid

Met het gebruik van Sint-Janskruid kunnen bijwerkingen optreden. De bijwerking die het meest wordt genoemd is misselijkheid maar over het algemeen zijn de bijwerkingen van Sint-Janskruid mild. Wanneer de aanbevolen dosering echter wordt aangehouden zijn nauwelijks neveneffecten te verwachten. Een te hoge dosering kan tot maagdarmklachten, moeheid, rusteloosheid en allergische huidreacties leiden en personen met een gevoelige huid vatbaar maken voor lichtgevoeligheid (fotosensibilisatie). Sint-Janskruid kan echter gewoon gebruikt worden met zonnig weer. Langdurige afhankelijkheid (verslaving) van het kruid is niet bekend. Hierdoor is geleidelijk afbouwen ook niet noodzakelijk tenzij de angst voor een terugval groot is. In dat geval kan het goed zijn er in verband met iemands zelfvertrouwen geleidelijk mee te stoppen.

Sint-Janskruid veroorzaakt geen donkerder geel gekleurde urine, die wel kan ontstaan door het gebruik van bepaalde hulpstoffen die gebruikt zijn om de tablet te verkrijgen. Een afvlakking van gevoelens of geheugenproblemen zijn geen bekende bijwerkingen bij het gebruik van Sint-Janskruid extract dus raadpleeg uw arts of apotheek indien deze klachten niet verminderen of verdwijnen. Depressieve stoornissen gaan gepaard met een verminderd concentratievermogen waardoor de geheugenproblemen mogelijk een symptoom van de klachten kunnen zijn.

Voor zover bekend heeft Sint-Janskruid geen schadelijke invloeden op de vruchtbaarheid, de voortplanting, de zwangerschap, de foetus en/of nakomelingen. Zonder medisch advies mag Sint-Janskruid echter niet worden ingenomen tijdens de zwangerschap, door vrouwen die borstvoeding geven of proberen zwanger te worden. Het gebruik ervan tijdens de periode van zwangerschap of borstvoeding wordt afgeraden omdat daar nog onvoldoende over bekend is. Hyperforine wordt namelijk in onderzoeken in lage concentraties in moedermelk teruggevonden. Voor kinderen onder de 16 jaar geldt dat het gebruik van kruidengeneesmiddelen over het algemeen niet wordt aangeraden. Overleg altijd eerst met uw huisarts of hulpverlener alvorens Sint-Janskruid te gaan gebruiken.

Overstappen naar Sint-Janskruid of antidepressiva

Bij de overstap van Sint-Janskruid naar een synthetisch antidepressivum dient er eerst gestopt te worden met het Sint-Janskruid waarbij rekening gehouden moet worden met het feit dat de actieve stoffen ervan niet direct uit het lichaam verdwenen zijn. Een omgekeerde overstap van synthetisch antidepressivum naar Sint-Janskruid dient onder begeleiding van een arts plaats te vinden aangezien het antidepressivum afgebouwd moet worden en er een periode overbrugd moet worden tussen de afbouw en het starten met Sint-Janskruid.

Vragen over Sint-Janskruid

In geval van vragen over de mogelijke interacties van Sint-Janskruid met andere geneesmiddelen kunt u bij de apotheek of huisarts terecht. De huisarts kan daarnaast ook vragen beantwoorden over depressieve klachten in relatie tot Sint-Janskruid.
De houding van (huis)artsen ten opzichte van Sint-Janskruid is verschillend. Sommige artsen zijn wantrouwend omdat zij menen dat de effectiviteit van het kruid niet bewezen is of vanwege het niet voldoende kunnen inschatten van de mogelijke interacties met andere medicatie. Over het algemeen reageren ze positief op het gebruik ingeval een cliënt er zelf om vraagt, als het om een geregistreerd Sint-Janskruid product gaat waarvan de effectiviteit bewezen is en als er een interactiecontrole op het middel plaatsvindt. Dat laatste is het geval bij de producten die alleen bij de apotheek verkrijgbaar zijn. Hierbij bevat het product extract van een constante kwaliteit omdat bepaalde stoffen altijd in dezelfde hoeveelheid aanwezig zijn waardoor de tabletten dezelfde effectiviteit hebben.