EMDR is de afkorting van Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het is een bewezen effectieve en volwaardige kortdurende behandelwijze om de gevolgen van traumatische gebeurtenissen te verwerken door ze te verzwakken waardoor de klachten verminderen of verdwijnen. Het uitgangspunt van EMDR is dat deze klachten zijn ontstaan ten gevolge van tenminste één beschadigende ervaring, die zijn sporen dusdanig heeft nagelaten, dat iemand daar nog altijd last van ondervindt. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op werk gerelateerde gebeurtenissen, emotionele verwaarlozing, vervelende medische ervaringen of verliezen. Deze kunnen tot klachten leiden zoals somberheid, verdriet, angstgevoelens, vermijdingsgedrag, boosheid, schuld en schaamte.
Hoewel een dergelijke behandeling voorheen vooral werd ingezet om grote, eenmalige traumatische ervaringen en de daaruit voortvloeiende posttraumatische stress stoornis te behandelen kan deze ook in geval van andere psychische aandoeningen en klachten zoals meervoudige trauma’s, angstklachten, een negatief zelfbeeld en chronische pijn effectief zijn. EMDR behandelingen zijn effectief en de meeste therapeuten en cliënten ervaren ze als relatief weinig emotioneel belastend.
De behandeling
Om meer informatie over de traumatische gebeurtenis te verkrijgen wordt de cliënt verzocht hieraan terug te denken en te proberen zich de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens voor de geest te halen. Hierna begint het verwerkingsproces waarbij de cliënt opnieuw aan de ingrijpende ervaring moet denken terwijl dit gecombineerd wordt met een afleidende stimulus, over het algemeen de hand van de behandelaar. Deze wordt op een afstand van ongeveer 30 centimeter voor het gezicht van de cliënt heen en weer bewogen.
Een andere manier is door gebruik te maken van een hoofdtelefoon waardoor geluiden afwisselend rechts en links te horen zijn. Na iedere set geluiden wordt gepauzeerd waarbij de cliënt moet aangeven wat voor gedachten er bij hem naar boven komen. De afleidende stimuli leiden aan de ene kant tot lichamelijke ontspanning en vergroten daarnaast de toegankelijkheid van herinneringen.
Naast de beelden en gedachtestroom die over het algemeen tijdens een behandeling op gang komen worden er soms ook lichamelijke sensaties en gevoelens opgeroepen waarbij er meestal iets verandert. De cliënt dient zich na elke set oogbewegingen te concentreren op de meest opvallende verandering.
Resultaten
Ten gevolge van de sets oogbewegingen/geluiden zullen de herinneringen aan kracht en emotionele lading verliezen waardoor het steeds eenvoudiger wordt aan de oorspronkelijke traumatische ervaring terug te denken. Vaak veranderen de beelden die men zich herinnert of ontstaan nieuwe gedachten/inzichten die de gebeurtenis anders en minder bedreigend maken. Hierdoor zal deze steeds meer een plaats krijgen in iemands levensgeschiedenis. Indien er sprake is van een eenmalige ingrijpende ervaring dan wordt dikwijls al na enkele zittingen resultaat geboekt waardoor iemand weer in staat is zijn normale dagelijkse bezigheden op te pakken.
EMDR bij depressie
Hoewel EMDR van oorsprong wordt toegepast bij de behandeling van posttraumatische stress stoornissen kan deze ook gebruikt worden in geval van stemmingsstoornissen waarbij traumatische gebeurtenissen een rol hebben gespeeld. Bij dergelijke trauma gerelateerde depressies kan EMDR aan de cognitieve gedragstherapie worden toegevoegd. Bij dit soort depressieve stoornissen is er dikwijls sprake van een meervoudige en langdurige traumatisering. Dit kan bijvoorbeeld gaan om emotionele verwaarlozing of seksueel misbruik tijdens de jeugd, die de aanleiding zijn geweest voor het extreem negatieve zelfbeeld van de cliënt. Ook andere traumatische ervaringen zoals een oorlogssituatie of een auto ongeluk kunnen een depressie uitlokken. Iemand hoeft de schokkende gebeurtenis niet altijd zelf meegemaakt te hebben maar kan een trauma ook oplopen door getuige te zijn van iets schokkends wat een ander overkomt. Het is van belang te onderzoeken welke traumatische gebeurtenissen in het verleden tot de depressie hebben geleid en welke ‘conclusies’ de cliënt uit deze ervaringen heeft getrokken waarmee deze zijn negatieve zelfbeeld rechtvaardigt.
Bij de behandeling met EMDR zal steeds opnieuw een concrete herinnering aan een traumatische ervaring worden opgehaald. Bij een depressie die het resultaat is van dergelijke complexe trauma’s is sprake van een groot aantal herinneringen, die opgehaald en verwerkt zullen moeten worden om een tot een positief zelfbeeld te komen.
Hoe werkt EMDR?
Er bestaat een aantal mogelijke verklaringen over de werking van EMDR. De eerste gaat ervan uit dat de behandeling leidt tot versnelde informatieverwerking. Doordat er geconcentreerd aan de traumatische ervaring wordt gedacht in combinatie met het richten van de aandacht op een afleidende stimulus wordt het natuurlijk verwerkingssysteem gestimuleerd.
Een andere verklaring is het integreren van het verstand en gevoel ten gevolge van een stimulatie van de wisselwerking tussen de beide hersenhelften. Men gaat er hierbij van uit dat ons korte termijn geheugen in staat is diverse taken op hetzelfde moment uit te voeren. De aandacht capaciteit van dit werkgeheugen is echter beperkt waardoor het uitvoeren van de ene taak de prestaties van een andere onderbreekt. Iemand zou volgens deze theorie dus in staat moeten zijn tegelijkertijd herinneringen op te halen en opnieuw vast te leggen. Vanwege de genoemde beperking van het korte termijn geheugen is het echter onmogelijk op hetzelfde moment gedachten op te halen en geheugenbeelden vast te houden terwijl er daarnaast sprake is van een afleidende stimulus die oogbewegingen veroorzaakt, waardoor de aandacht waarmee het herinneringsbeeld wordt beoordeeld daarvan afgeleid wordt. Hiernaast wordt door het geven van bepaalde instructies een soort afstand tot het trauma gecreëerd waardoor de herinnering aan emotionele lading verliest en naar het lange termijn geheugen verplaatst zal worden.
Voordelen EMDR
EMDR heeft een aantal voordelen boven andere behandelwijzen in de behandeling van trauma’s. Het is een behandelmethode die ook bij cliënten met een verstandelijke beperking goed toe te passen is. Daarnaast leidt EMDR tot snelle symptoomreductie en zijn minder zittingen nodig dan bij andere therapieën om de gevolgen van traumatische ervaringen te behandelen. Het is dus onnodig om jarenlang herinneringen aan vervelende ervaringen uit het verleden op te halen.
Met de therapie worden herkenbare veranderingen teweeg gebracht, die ook na langere tijd nog bestaan. EMDR zorgt er namelijk voor dat dat de hersenen in hetzelfde tempo herstellen waarmee ons lichaam lichamelijke klachten geneest.
Nadelen EMDR
De effecten van een behandeling kunnen nog een paar dagen doorwerken waarbij er zich bijvoorbeeld nieuwe beelden of gevoelens openbaren. Dit kan ertoe leiden dat iemand uit balans raakt maar in de meeste gevallen ontstaat binnen drie dagen een nieuw evenwicht.