Ongeveer 30% van de mensen met een ernstige majeure depressieve stoornis reageert niet adequaat op de huidige antidepressivabehandelingen. De klachten starten bij deze patiënten vaak al op jonge leeftijd. Er wordt met een antidepressivum gestart dat even verlichting geeft maar waarbij het positieve effect na enkele maanden verdwenen is. Het vormt het begin van een jarenlang uitproberen van psychotherapieën, medicatie en behandelaars en een zoektocht naar nieuwe behandelingen.
Tientallen jaren is er al geen doorbraak meer in de behandeling van majeure depressie. Recent onderzoek wekt de suggestie dat het intraveneus toedienen van het medicijn ketamine effectief is in de behandeling van therapieresistente majeure depressie. Ketamine blokkeert de prikkeloverdracht van bepaalde zenuwcellen in de hersenen. Het middel wordt door anesthesisten in hoge doses gebruikt als snelwerkend en veilig verdovingsmiddel en off-label als geneesmiddel tegen chronische pijn en psychiatrische aandoeningen als angst- en stemmingsstoornissen. Daarnaast is ketamine bekend als psychedelische drug, die op de zwarte markt bekend staat als ‘Special K’ of ‘vitamine K’ en recreatief gebruikt wordt om te hallucineren.
Het effect van antidepressiva laat over het algemeen 4 tot 8 weken op zich wachten. Ketamine werkt daarentegen snel. Ook lijken suïcidegedachten na de behandeling snel te verminderen. Ketamine kan echter nog niet ingezet worden als medicijn tegen een therapieresistente depressieve stoornis aangezien er nog te weinig bekend is over de behandeling. De effecten van een behandeling met ketamine op depressie blijken van korte duur waarbij de klinische verbetering binnen één tot twee weken weg is en terugval optreedt. Om de respons te verbeteren zijn dus herhaalde boosters nodig. De consequenties en bijwerkingen zijn echter bij langdurig gebruik van ketamine nog onvoldoende bekend. Naar de veiligheid en effectiviteit van herhaalde toediening wordt onderzoek gedaan. Na afronding van dit onderzoek kan registratie van ketamine als antidepressivum worden aangevraagd wat tevens zou inhouden dat de behandeling door de zorgverzekeraar zal worden vergoed.
Het is nog onduidelijk hoe ketamine precies werkt en er is nog weinig regelgeving over hoe de medicatie veilig gebruikt kan worden. Hiernaar wordt volop onderzoek gedaan waarbij ook andere toedieningsvormen (bijvoorbeeld in de vorm van een neusspray) worden bestudeerd en de ontwikkeling van soortgelijke middelen die geen hallucinaties geven of verslavend zijn worden onderzocht.
Op dit moment vindt een onderzoek plaats waarbij patiënten met hardnekkige depressie als aanvulling op hun lopende depressiebehandeling behandeld kunnen worden met orale (inname via de mond) esketamine. Orale toediening van ketamine kent minder nadelen dan toediening per infuus en kan mogelijk vaker worden herhaald. Het is echter nog onduidelijk of orale ketamine een voldoende antidepressief effect heeft. Met dit onderzoek wordt belangrijke kennis en ervaring opgedaan voor huidige en toekomstige patiënten en is een situatie gecreëerd waarbij de depressieve klachten van deze patiënten zijn afgenomen of in remissie geraakt.